25/05/22 ━━   3 min read

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας ενδοκρινής αδένας σε σχήμα πεταλούδας ο οποίος παράγει δύο κύριες ορμόνες, τη θυροξίνη (Τ4) και την τριιωδοθυρονίνη (Τ3). Αυτές οι ορμόνες κυκλοφορούν στο αίμα και βοηθούν στη ρύθμιση διάφορων μεταβολικών διεργασιών του σώματος καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής, με ιδιαίτερη και κρίσιμη περίοδο την εμβρυϊκή ζωή.

Ο ρόλος των θυρεοειδικών ορμονών στο σώμα είναι πολλαπλός:

• Ανάπτυξη εμβρυϊκού εγκεφάλου
• Σκελετική ωρίμανση των παιδιών
• Αύξηση βασικού μεταβολικού ρυθμού
• Αυξημένη ευαισθησία στις κατεχολαμίνες
• Διέγερση της κινητικότητας του εντέρου
• Αύξηση της οστικής αναγέννησης
• Αύξηση της γλυκόζης ορού
• Μείωση της χοληστερόλης ορού
• Μετατροπή της καροτίνης σε βιταμίνη Α
• Ρύθμιση θερμοκρασίας σώματος

Αυτοάνοση νόσος θυρεοειδούς: Παθοφυσιολογία & συμπτώματα

Η αυτοάνοση νόσος του θυρεοειδούς (AITD) καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1912 από έναν Ιάπωνα γιατρό, τον Hakaru Hashimoto, ο οποίος την περιέγραψε σαν μια κατάσταση όπου ο θυρεοειδής διηθείται από λεμφοκύτταρα με αποτέλεσμα την παραγωγή των αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων.

Η ΑΙΤD περιλαμβάνει ένα φάσμα παθήσεων του θυρεοειδούς που κυμαίνονται από υποθυρεοειδισμό με πιο συχνή την θυρεοειδίτιδα Hashimoto (HT), και υπερθυρεοειδισμό  με τη νόσο Graves (GD).

• Στη θυρεοειδίτιδα Hashimoto ο θυρεοειδής αδένας καταστρέφεται σταδιακά με αποτέλεσμα τη μειωμένη παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών και την πυροδότηση των συμπτωμάτων που περιλαμβάνουν κόπωση, αύξηση βάρους, δυσκοιλιότητα, αυξημένη ευαισθησία σε κρύο, ξηρό δέρμα, κατάθλιψη, μυϊκούς πόνους και μειωμένη ανοχή στην άσκηση. Η HT επηρεάζει περισσότερο από το 15% των γυναικών άνω των 60 ετών και 2% των ανδρών, και ορίζεται από την παρουσία αντισωμάτων στην υπεροξειδάση του θυρεοειδούς (TPO).
• Η νόσος Graves προκαλείται από αντισώματα που βρίσκονται στον υποδοχέα της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH), τα οποία ενεργοποιούν τον θυρεοειδή και τον προκαλούν να αναπτυχθεί και να εκκρίνει υπερβολική ορμόνη του θυρεοειδούς, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, γρήγορος καρδιακός παλμός, απώλεια βάρους, κακή ανοχή της ζέστης και διόγκωση των ματιών.

Οι κύριες αιτίες εμφάνισης και ανάπτυξης της αυτοάνοσης νόσου του θυρεοειδούς είναι η γενετική προδιάθεση, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών παραγόντων, και οι διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ποιοι διατροφικοί παράγοντες είναι σημαντικοί;

Οι κυριότεροι διατροφικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς περιλαμβάνουν τα ιχνοστοιχεία ιώδιο, σίδηρο , σελήνιο και ψευδάργυρο, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση για τα λεγόμενα goitrogens, ενώσεις που φαίνεται ότι μπορούν να προκαλέσουν αύξηση της βρογχοκήλης του θυρεοειδή αδένα.

Ιώδιο

Ο ρόλος του ιωδίου στον θυρεοειδή: Το ιώδιο είναι ένα ουσιώδες ιχνοστοιχείο απαραίτητο για τη σύνθεση της ορμόνης Τ3 και Τ4 του θυρεοειδή. Η συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης ιωδίου και της παρουσίας των αντισωμάτων του θυρεοειδούς που κυκλοφορούν στο αίμα είναι πολύπλοκη. Φαίνεται ότι τόσο τα άτομα που έχουν ανεπάρκεια ιωδίου όσο και εκείνα με περίσσεια ιωδίου έχουν μεγάλη πιθανότητα εμφάνισης υποθυρεοειδισμού.

Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη ιωδίου: 50 μg ημερησίως σε ενήλικες, 220 μg ημερησίως στις εγκύους , 290 μg ημερησίως στις θηλάζουσες γυναίκες.

Διατροφικές πηγές ιωδίου: ιωδιούχο αλάτι, ψάρια και θαλασσινά, φύκια, εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα και δημητριακά.

Σίδηρος

Ο ρόλος του σιδήρου στον θυρεοειδή: Ένα ένζυμο που ονομάζεται υπεροξειδάση του θυρεοειδούς (TPO) και απαιτείται για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών, ενεργοποιείται μόνο αφού δεσμεύσει  με μια ομάδα αίμης, γι’ αυτό και απαιτούνται επαρκή αποθέματα σιδήρου. Τα χαμηλά αποθέματα σιδήρου μπορεί να συμβάλλουν στην επιμονή των συμπτωμάτων σε ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία για υποθυρεοειδισμό.

Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη σιδήρου: 8mg την ημέρα για ενήλικες άνδρες και 18mg/ημέρα για ενήλικες γυναίκες, ενώ η φερριτίνη ορού θα πρέπει να υπερβαίνει τα 70 μg στο αίμα.

Διατροφικές πηγές σιδήρου: κρέας, ψάρι, αυγά, δημητριακά, φασόλια, ξηροί καρποί, σκούρα πράσινα λαχανικά, πατάτες και αλλά εμπλουτισμένα με σίδηρο τρόφιμα. O αιμικός σίδηρος (από ζωικό ιστό) απορροφάται σημαντικά περισσότερο από τον μη αιμικό σίδηρο.

Σελήνιο

Ο ρόλος του σεληνίου στον θυρεοειδή: Ο θυρεοειδής περιέχει την υψηλότερη συγκέντρωση σεληνίου στο ανθρώπινο σώμα, η οποία ενσωματώνεται στις σεληνοπρωτεΐνες και είναι τόσο απαραίτητη που ο θυρεοειδής αδένας είναι σε θέση να το διατηρήσει ακόμη και κάτω από συνθήκες σοβαρής ανεπάρκειας. Επιπρόσθετα έχει αντιοξειδωτικά οφέλη, πράγμα που σημαίνει πως μπορεί να προστατεύσει τον θυρεοειδή αδένα από βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες.

Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη σεληνίου: 55μg για τους ενήλικες, ανώτατο ασφαλές όριο ημερήσιας πρόσληψης σεληνίου στην Ευρώπη ορίστηκαν τα 300μg. Χώρες με ανεπάρκεια σεληνίου ή υψηλή πρόσληψη ιωδίου μπορεί να έχουν μεγαλύτερες ανάγκες για σελήνιο.

Διατροφικές πηγές σεληνίου: χοιρινό, τόνος, σαρδέλες και θαλασσινά, κοτόπουλο, γαλοπούλα, μοσχαρίσιο και αρνίσιο συκώτι, αυγά, όσπρια, Brazilian nuts , καρύδια, σπόροι Chia, ηλιόπορος και μανιτάρια.

Ψευδάργυρος

Ο ρόλος του ψευδαργύρου στον θυρεοειδή: Ο ψευδάργυρος φαίνεται να βοηθά στη ρύθμιση της ορμόνης TSH που δίνει σήμα στον θυρεοειδή αδένα να απελευθερώσει τις θυρεοειδικές ορμόνες.

Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη ψευδάργυρου: 11 mg για τους άνδρες και 8 mg για τις γυναίκες, ενώ στην εγκυμοσύνη και στο θηλασμό, οι ανάγκες αυξάνονται σε 12-13 mg .

Διατροφικές πηγές ψευδαργύρου: στρείδια, κόκκινο κρέας (μοσχαρίσιο, χοιρινό, αρνί), ψάρια, κοτόπουλο (σκουρόχρωμα τμήματα), φιστίκια, φυστικοβούτυρο, όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης και προϊόντα τους και γαλακτοκομικά.

 Άλλα συστατικά που φαίνεται να βοηθούν αλλά χρειάζονται περισσότερη μελέτη: κάλιο, χαλκός, μαγνήσιο,  βιταμίνη A, C, D και B. Επιπλέον, έχει προταθεί ότι επαρκής κατανάλωση πρωτεϊνών, διαιτητικών ινών και ακόρεστων λιπαρών οξέων, ιδιαίτερα αυτών της οικογένειας των ωμέγα-3, παίζουν ευεργετικό ρόλο.

Goitrogens

Πρόκειται για ενώσεις που μπορεί να επηρεάσουν τη φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα σταυροειδή λαχανικά και τα προϊόντα σόγιας. Ωστόσο, οι ενώσεις αυτές φαίνεται ότι επηρεάζουν τον θυρεοειδή μόνο όταν υπάρχουν χαμηλά επίπεδα ιωδίου στο σώμα.

Τα τρόφιμα που περιέχουν goitrogens είναι:

• Προϊόντα σόγιας: τόφου, τέμπε, ενταμάμε κ.α.
• Σταυροειδή λαχανικά: λάχανο, μπρόκολο, κουνουπίδι κ.α.
• Φρούτα και αμυλώδη λαχανικά: γλυκοπατάτες, μανιόκα, ροδάκινα, φράουλες κ.α.
• Ξηροί καρποί και σπόροι: κεχρί, κουκουνάρι, φιστίκια κ.α.

Αξίζει να αναφερθεί πως κατά τη διεργασία του μαγειρέματος οι ενώσεις αυτές μπορεί να απενεργοποιηθούν.

Επίδραση των διατροφικών συμπληρώματων στην απορρόφηση των θυρεοειδικών φαρμάκων

• Τα συμπληρώματα ασβεστίου μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση των θυρεοειδικών φαρμάκων. Συστήνεται να υπάρχει αρκετή απόσταση μεταξύ της λήψης των δύο φαρμάκων με διαφορά τουλάχιστον 4 ωρών.
• Τα συμπληρώματα καφέ και φυτικών ινών πρέπει να έχουν τουλάχιστον 1 ώρα διαφορά, με το θυρεοειδικό φάρμακο να προηγείται για να μην παρεμποδίζεται η απορρόφηση.
• Το πικολινικό χρώμιο, το οποίο χρησιμοποιείται ως εναλλακτικό φάρμακο για τη μείωση του σακχάρου στο αίμα σε παιδιά με διαβήτη και σε προδιαβητική κατάσταση, καθώς και για τη μείωση της χοληστερόλης και την απώλεια βάρους. Τα δύο φάρμακα θα πρέπει να καταναλώνονται με 3 έως 4 ώρες διαφορά.

Πηγές:

• Rayman 2019, Multiple nutritional factors and thyroid disease, with particular reference to autoimmune thyroid disease, Proceedings of the Nutrition Society
• Danailova 2022, Nutritional Management of Thyroiditis of Hashimoto, Int. J. Mol. Sci.
• The role of micronutrients in thyroid dysfunction, Sudanese Sudanese Journal of Pediatrics 2020